RAHMETLİ BAŞBAKAN ADNAN MENDERES

 17 Eylül 1961’de De­mok­rat Parti devri Baş­ba­ka­nı Adnan Men­de­res idam edil­di. Adnan Men­de­res, De­mok­rat Parti’nin ku­ru­cu­la­rın­dan­dı. 14 Mayıs 1950 ta­ri­hin­de DP’nin ik­ti­da­ra gel­me­siy­le Baş­ba­kan olmuş, 27 Mayıs 1960 ih­ti­lâ­li­ne kadar da bu gö­rev­de kal­mış­tı. Yas­sı­ada Mah­ke­me­le­ri’nde yar­gı­la­nan Adnan Men­de­res, hak­kın­da ve­ri­len ce­za­nın Millî Bir­lik Ko­mi­te­si’nin tas­di­kiy­le İmralı Adası’nda asıl­mak su­re­tiy­le şehit edil­miş­tir. İmralı Adası’ndaki me­za­rın­dan naaş’ı 17 Eylül 1990’da, İstan­bul Top­ka­pı’da yap­tı­rı­lan Anıt Me­za­ra, dev­let tö­re­ni ile nak­le­dil­di ve iti­ba­rı dev­let­çe iade edil­di.
Şimdi gelin daha de­tay­lı bir şe­kil­de, mer­hum baş­ba­kan Adnan MEN­DE­RES’i ta­nı­ya­lım.
Adnan Men­de­res (1899, Aydın - 17 Eylül 1961, Bursa) Tam adı, Ali Adnan Er­te­kin Men­de­res, 1950-60 yıl­la­rı ara­sın­da Tür­ki­ye Cum­hu­ri­ye­ti'nin baş­ba­kan­lı­ğı­nı yap­mış, İstik­lal Ma­dal­ya­sı sa­hi­bi Türk si­ya­set­çi, dev­let adamı ve hu­kuk­çu.
1899 yı­lın­da Aydın'da doğdu. Ba­ba­sı İzmir­li Ka­tip­za­de İbra­him Ethem Bey, an­ne­si Ay­dın­lı Hacı Ali­pa­şa­za­de­ler'den Tev­fi­ka Hanım'dır. Men­de­res, anne ve ba­ba­sı­nı küçük yaşta kay­bet­ti­ği için on­la­rı ne­re­dey­se hiç ha­tır­la­ma­mak­ta­dır. Hacı Ali Paşa de­de­sin­den miras yo­luy­la kalan Aydın'daki Ça­kır­bey­li Çift­li­ği ile Men­de­res, daha dokuz ya­şın­day­ken küçük ama yal­nız bir ağa ol­muş­tur.
Eği­tim Ha­ya­tı
Okul ha­ya­tı­na, İzmir İtti­hat ve Te­rak­ki Mek­te­bi'nde baş­la­yan Men­de­res, eği­ti­mi­ne İzmir Ame­ri­kan Ko­le­ji'nde devam etti. 1931 yı­lın­da CHP Aydın mil­let­ve­ki­li se­çil­dik­ten sonra An­ka­ra Hukuk Fa­kül­te­si'ne gi­re­rek, 1935 yı­lın­da mezun oldu. Yedek subay eği­ti­mi al­ma­sı­na karşı, Bi­rin­ci Dünya Sa­va­şı'na sıtma has­ta­lı­ğı­na ya­ka­lan­dı­ğı için ka­tı­la­ma­yan Men­de­res, Kur­tu­luş Sa­va­şı'nda gös­ter­di­ği ba­şa­rı­lar­dan do­la­yı İstik­lal Ma­dal­ya­sı al­ma­ya değer gö­rül­dü. İzmir'in ünlü aile­le­rin­den, Ev­li­ya­za­de Fatma Berin Hanım ile 1929 yı­lın­da ev­len­di ve Yük­sel, Mutlu, Aydın olmak üzere üç oğlu oldu.
Si­ya­si Ha­ya­tı;
Men­de­res'in ilk si­ya­sal yaşam mü­ca­de­le­si il­ginç­tir ki aile için­de baş­la­mış­tır. Adnan Men­de­res po­li­ti­ka­ya atıl­ma ko­nu­sun­da, bir ta­raf­tan çift­lik iş­le­rin­den do­la­yı çe­kin­ce du­yar­ken, bir ta­raf­tan da eşi Berin Hanım, Men­de­res'in po­li­ti­ka­ya atıl­ma­sı hu­su­su­na is­tek­siz yak­laş­mış­tır.
1946'da De­mok­rat Parti Ku­rul­du
Adnan Men­de­res, 1930 yı­lın­da kısa sü­re­li de olsa Ser­best Cum­hu­ri­yet Fır­ka­sı'nın bir ko­lu­nu or­ga­ni­ze etti. Par­ti­nin ken­di­ni fes­het­me­sin­den sonra ise Cum­hu­ri­yet Halk Par­ti­si'ne geçti ve 1931 se­çim­le­rin­de Cum­hu­ri­yet Halk Par­ti­si'nden Aydın mil­let­ve­ki­li ola­rak se­çil­di. 1945 se­ne­si­ne kadar, TBMM'de ko­mis­yon ra­por­tör­lü­ğü yaptı. O yıl Sa­ra­coğ­lu Hü­kü­me­ti'nin gün­de­me ge­tir­di­ği Top­rak Ka­nu­nu ta­sa­rı­sı­nı şid­det­le ten­kit ede­rek, ko­mis­yon­dan is­ti­fa etti. Par­ti­de yap­tık­la­rı mu­ha­le­fet­ten do­la­yı, 12 Ha­zi­ran 1945'te, Refik Ko­ral­tan ve Fuat Köp­rü­lü ile bir­lik­te, CHP Di­sip­lin Ku­ru­lu ta­ra­fın­dan ihraç edil­di­ler. Bu ha­re­ket­ler, De­mok­rat Parti'nin 7 Ocak 1946'da ku­rul­ma­sı­na sebep oldu.
DP İkti­da­rı­nın Tek Baş­ba­ka­nı Oldu
1946 se­çim­le­rin­de, De­mok­rat Parti'den Kü­tah­ya mil­let­ve­ki­li se­çil­di. Celal Bayar'dan sonra, par­ti­de ikin­ci adam du­ru­mu­na geldi. 14 Mayıs 1950 se­çim­le­rin­de, DP, oy­la­rın 53,5'ini ala­rak ik­ti­dar oldu. On se­ne­lik DP ik­ti­da­rı­nın, tek baş­ba­ka­nı (22 Mayıs 1950 - 27 Mayıs 1960) oldu ve o dö­ne­me dam­ga­sı­nı vurdu. İkti­da­rı za­ma­nın­da, 5 hü­kü­met kurdu. Bu on se­ne­lik zaman için­de, Tür­ki­ye'nin iç ve dış si­ya­se­tin­de büyük ge­liş­me­ler oldu. Sa­na­yi­leş­me ve şe­hir­leş­me ham­le­si baş­la­dı. Köye ma­ki­ne girdi. Ula­şım, ener­ji, eği­tim, sağ­lık, si­gor­ta ve ban­ka­cı­lık ye­ni­den baş­la­dı. Tür­ki­ye kal­kın­ma kav­ra­mıy­la ta­nış­tı.
Ser­best Cum­hu­ri­yet Fır­ka­sı, Cum­hu­ri­yet Halk Par­ti­si ve De­mok­rat Parti'de si­ya­set yapan Men­de­res, 27 Mayıs as­ke­ri dar­be­si­nin ar­dın­dan, 17 Eylül 1961 ta­ri­hin­de ası­la­rak idam edil­di. Tür­ki­ye Büyük Mil­let Mec­li­si 1990 yı­lın­da çı­kar­dı­ğı ya­say­la, Men­de­res ve onun­la be­ra­ber idam edi­len­le­re iti­bar­la­rı­nı iade etti. Tür­ki­ye si­ya­se­tin­de de­mok­ra­si­nin mi­ma­rı olan Mer­hum Baş­ba­kan Adnan Men­de­res'in adını gu­rur­la ta­şı­yan Üni­ver­si­te­miz, de­mok­ra­si ve kar­deş­li­ğin te­si­si için her türlü bi­lim­sel ve aka­de­mik ça­lış­ma yap­ma­ya ha­zır­dır. De­mok­ra­si ta­ri­hi­mi­ze dam­ga­sı­nı vuran Men­de­res ve ar­ka­daş­la­rı ül­ke­mi­ze ve mil­le­ti­mi­ze yap­tı­ğı hiz­met­ler do­la­yı­sıy­la asla unu­tul­ma­ya­cak­tır. Kay­nak Aydın Adnan Men­de­res Üni­ver­si­te­si. De­mok­ra­si şe­hit­le­ri­miz, Mer­hum Baş­ba­kan Adnan Men­de­res ve Ba­kan­lar Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Po­lat­kan’a, Al­lah­tan rah­met di­li­yo­rum. Me­kan­la­rı cen­net olsun.