DEPREM GERÇEĞİ VE YAPILMASI GEREKENLER MASAYA YATIRILDI

 Yer Bi­lim­ci Prof. Dr. Naci Görür, İstan­bul Ru­me­li Üni­ver­si­te­sin­de ‘’Dep­rem ger­çe­ği ve ya­pıl­ma­sı ge­re­ken­ler’’ ile il­gi­li sem­poz­yum verdi. Üni­ver­si­te­nin Si­liv­ri Yer­leş­ke­sin­de ger­çek­le­şen sem­poz­yum­da dep­rem ger­çe­ği ma­sa­ya ya­tı­rıl­dı.‘’Dep­rem ger­çe­ği­ni kabul edin’’
Üni­ver­si­te öğ­ren­ci­le­ri­nin, aka­de­mik kad­ro­nun ve idari per­so­ne­li­nin ka­tıl­dı­ğı sem­poz­yum­da Prof. Dr. Naci Görür dep­rem ger­çe­ği ile il­gi­li çar­pı­cı açık­la­ma­lar­da bu­lun­du. Türkiye'nin her ta­ra­fı fay­lar­la dolu bu fay­la­rın dep­rem yi­ne­le­me pe­ri­yo­du dol­duğu zaman dep­rem ka­çı­nıl­maz ola­cak­tır diyen Görür; ‘’ Türkiye'nin hemen hemen her ye­rin­de dep­rem ola­cak. Öyle dörtlük beşlik dep­rem­ler­den bah­set­mi­yo­rum. 7 ve üzeri büyük­lü­ğün­de­ki afet ni­te­liğinde dep­rem­ler ola­cak. Do­la­yı­sıy­la bu ülkede her­han­gi bir gece bir sabah kalk­tığınız­da her­han­gi bir yerde büyük bir dep­re­min olduğunu, bin­ler­ce evin yı­kıl­dı­ğı­nı, in­sa­nı­mı­zın öldüğünü du­ya­bi­lir­se­niz. Ger­çek olan bu. Çö­zü­mü ise çok basit. Tek çözüm dep­re­me di­renç­li yer­le­şim alan­la­rı oluş­tu­ra­rak, ülke­miz­de­ki bütün yer­leşim alan­la­rı­nı dep­re­me di­rençli ya­pıl­ma­sı­nı sağla­ya­cağız. Bu müm­kün değil gibi gö­zü­kü­yor ama gayet müm­kün. Ör­nek­le­mek ge­re­kir­se, Ka­li­for­ni­ya, Ja­pon­ya, Mek­si­ka hatta Bre­zil­ya, Ar­jan­tin, İtalya, Çin. Bütün bu­ra­lar­da dep­re­me di­rençli kent­ler oluş­tu­rul­muş̧, özel­lik­le En­do­nez­ya ve çev­re­sin­de. Bu ül­ke­ler­de, Türkiye’deki dep­rem­ler­den daha büyük şid­det­le dep­rem­ler olduğu halde özel­lik­le Ja­pon­ya'da, 35 kişi ya ölüyor ya ölmüyor. Günlük yaşam bile değişmiyor. Dep­rem ol­ma­yan yer yok. Dep­rem­de dünya­mı­zın yaşadığını göste­ren bir olay. Ön­ce­lik­le bunu kabul edip, bi­linç­li dav­ran­mak zo­run­da­yız.’’
‘’7.5’e kadar va­ra­bi­lecek bü­yük­lük­te dep­rem bek­le­ni­yor’’
Sem­poz­yum­da, Mar­ma­ra Böl­ge­si’nin dep­rem teh­di­di al­tın­da ol­du­ğu­nu vur­gu­la­yan Prof. Dr. Naci Görür şun­la­rı söy­le­di: ‘’Mar­ma­ra de­ni­zi­nin içeri­sin­de körfez­den başlayıp Te­kir­dağ’a giden bir fay zonu var. Bu zon dünya­nın en teh­li­ke­li ve dep­rem üreten zon­la­rın­dan biri. Uzun­lu­ğu 160 km ve 3 par­ça­dan mey­da­na ge­li­yor. Biri ada­la­rın güne­yin­de­ki ada­lar fayı, di­ğe­ri Kum­bur­gaz fayı öbürü de Te­kir­dağ fayı. Bizim de­ni­zal­tı ile yap­tığımız çalışma­lar­da bu kıs­mın 1910 se­ne­sin­de kı­rıl­dı­ğı şekil­de. Bizim için önemli olan önemli olan bu iki fay da ki­lit­li. Ve dep­rem üre­te­bi­lecek du­rum­da. Ne zaman üretir? Onu bil­mi­yo­ruz ama 1999 dep­re­min­den sonra di­ye­lim ki 30 yıl içeri­sin­de. Her an olmak kay­dıy­la Mar­ma­ra’da dep­re­min olma ola­sı­lı­ğı 30 yıl için­de %64 diye ya­yın­la­dı­lar. Şim­di­ye kadar 24 se­ne­miz geçti. Do­la­yı­sıy­la bu iki fay dep­re­mi oluş­tu­ra­cak. Bu iki fay aynı anda kı­rı­lır­sa dep­re­min büyüklüğü 7.5’e kadar va­ra­bi­lecek.’’
‘’Dep­rem şid­de­ti ve bü­yük­lü­ğü ara­sın­da­ki farkı öğ­ren­mek ge­re­kir’’
Dep­rem şid­de­ti ile bü­yük­lü­ğü ara­sın­da­ki far­kın hala tam bi­lin­me­di­ği­nin al­tı­nı çizen Prof.​Dr.​Naci Görür:’’ Dep­rem büyüklüğüyle şid­de­ti hep karıştı­rı­yor­lar. Dep­re­min büyüklüğü dep­rem sı­ra­sın­da açığa çıkan ener­jiy­le ifade edi­lir. Ör­nek­le­mek ge­re­kir­se; son ya­şa­nan 7.7 bü­yük­lü­ğün­de­ki dep­rem tam 5mil­yon ton TNT’nin yani pat­la­yı­cı mad­de­le­ri­nin aynı anda pat­la­ma­sıy­la eş değer bir ener­ji açığa çıktı. Açığa çıkan ener­ji neyse Gü­ney­do­ğu’daki dep­rem­de o ener­ji çıktı. Onun için büyüklüğü 7. 7 oldu. O büyüklük değişmez ama şiddet fark­lı­dır. Di­ye­lim ki Mar­ma­ra’da Kum­bur­gaz fayı üze­rin­de dep­rem oldu. Dep­rem es­na­sın­da Si­liv­ri sa­hil­de olan biri bu dep­re­mi başka his­se­der bir başkası o es­na­da Ist­ran­ca te­pe­sin­de olsa dep­rem ol­du­ğu­nu an­la­maz bile. Çünkü o kişi dep­re­mi 5 veya 4 bü­yük­lü­ğün­de his­se­der. Yani dep­rem kay­nağına ne kadar ya­kın­sa­nız dep­re­min şid­de­ti­ni o kadar his­se­der­si­niz. Ne kadar uzak­sa­nız şid­de­ti­ni daha az his­se­der­si­niz. Sa­de­ce me­sa­fe değil dep­re­min büyüklüğüne veya de­rin­liğine de bağlı.’’dedi.
‘’Sağ­lam bi­na­lar ayak­ta kalır’’
Dep­re­min şid­de­ti bi­na­ya, ya­pı­ya ve bi­na­nın gü­cü­ne de bağ­lı­dır diyen Prof.​Dr.​Naci Görür, ‘’ Si­liv­ri’de 8 şid­de­tin­de dep­rem bek­le­ni­yor. 8 şid­de­tin­de ki bir dep­rem küçük dep­rem değildir. Eğer, yüksek bi­na­lar ya­par­sa­nız, o bi­na­la­rın ara ke­si­ti olan te­mel­le zemin ara­sın­da­ki ilişkiyi iyi sağla­ya­maz­sa­nız, iyi mühen­dis­lik hiz­me­ti ver­mez­se­niz iyi mal­ze­me kul­lan­maz­sa­nız iyi plan­la­ma yap­maz­sa­nız Si­liv­ri’de evler zor ayak­ta kalır.’’ifa­de­le­ri­ni kul­lan­dı.
‘’Mar­ma­ra’da şu anda dep­rem olsa, yerle bir olu­ruz’’
Prof.​Dr.​Naci Görür, bek­le­di­ği­miz Mar­ma­ra dep­re­mi olur­sa eğer ne olur so­ru­su­nu şöyle ce­vap­la­dı.’’ Tek ke­li­me ile yıkım olur. Alt­ya­pı yapı stoku, çevre ta­ma­men çok büyük yoğun­luk­la imha olur. Bakın bu 11 kent­te dep­rem oldu ya 11 kent­te­ki yı­kı­mı düşünün. Ondan çok daha fazla olur. Güney­doğu'da aşağı yu­ka­rı 100.000.000 ton moloz açığa çıktı. Is­tan­bul'da bu bir­kaç 100.000.000 ton olur. Anor­mal bir yıkım olur çünkü kent yoğunluğu nüfus yoğunluğu kadar. Bu­ra­da inşaat yoğunluğu da fazla ol­du­ğun­dan can kay­bı­mız çok fazla ola­bi­lir. Me­se­la İstan­bul’da 97.000 bi­na­nın ta­ma­men çökeceği IBB ta­ra­fın­dan ya­pı­lan çalışma­lar­da or­ta­ya kondu. Bu demek mil­yon­lar­ca in­sa­nın can güven­liği ol­ma­ya­cak. Göçük al­tın­da ka­la­bil­me teh­di­di al­tın­da. 97.000 bina ne demek bi­li­yor mu­su­nuz? Ka­ba­ca 10bin bina üze­rin­den he­sap­la­sak. 10bin bina 5 katlı olsa 50.000 kat demek. Her katta 2 daire olsa 100.000 daire. Her da­ire­de 5 kişi olsa 500.000 insan %10 ölümlü va­ka­la­rın %10 olduğunu kabul et­se­niz, demek ki 500 bin­ler­ce insan. Mar­ma­ra böyle bir teh­dit al­tın­da. Ve ma­ale­sef in­san­lar hala bunun far­kın­da değil.’’
‘’6 mad­de­yi ye­ri­ne ge­ti­rir­sek dep­rem­den en az ha­sar­la kur­tu­lu­ruz’’
Her­ke­sin ak­lın­da ne ya­pa­ca­ğız, nasıl di­rençli hale ge­ti­re­ceğiz? Biz dep­re­me di­rençli yer­leşim alan­la­rı­nı nasıl ya­pa­rız? Bu­ra­da çok basit ya­pıl­ma­sı ge­re­ken­ler. Sa­de­ce 6 tane madde var. Dünya­da­ki bütün kent­ler bu 6 bileşenden oluşur. Bun­lar­da nedir? Yönetim sis­te­mi, halk alt­ya­pı, yapı stoku, eko­sis­tem, çevre ve eko­no­mi. Bun­la­rı şu şe­kil­de açık­la­ya­bi­li­rim; Ön­ce­lik­le yerel yö­ne­tim son­ra­sın­da ise halk mu­hak­kak eğitil­me­li. Ja­pon­lar halk eği­ti­mi­ni ana­okul­dan baş­la­tı­yor­lar. Hal­kın dep­rem­le il­gi­li bil­gi­si, be­ce­ri­si, far­kın­da­lığı ve kültürü ol­ma­lı. Okul­lar­da mut­la­ka eği­tim de ve­ril­me­li. Ge­re­kir­se bill­bo­ard­lar­la, kamu spot­la­rı, te­le­viz­yon prog­ram­la­rı, okul­lar­da kurs­lar­la eği­tim ve­ri­lecek. Alt ya­pı­yı iyi­leş­tir­mek ge­re­kir. Bunun için de me­se­la Is­tan­bul'un Av­ru­pa ve Asya ya­ka­sı­nın içme suyu ve ka­na­li­zas­yon şe­be­ke­si­nin dep­rem ana­li­zi­ni yap­tım. Dep­rem sı­ra­sın­da hangi bo­ru­da kaç kırık ola­cağını yet­ki­li­le­re ilet­tim.
Ya­pıl­ma­sı ge­re­ken bu bo­ru­la­rı değiştir­mek ve daha esnek bo­ru­lar yer­leş­tir­mek. Otur­duğunuz yer­le­ri otur­duğunuz kent­le­ri dep­rem di­rençli yapın. Bu mümkün müdür? İnanın müm­kün­dür. Bir ba­kan­lık ku­rul­sa ve bu işe baş­la­nır­sa 15 sene içe­ri­sin­de Türkiye dep­rem di­rençli hale ge­ti­ri­le­bi­lir. Bu da siz­le­rin so­rum­lu­luğunda. Dep­re­me ba­kar­ken si­ya­se­ti bı­ra­kın ama oy ve­re­ce­ği­niz in­san­lar­dan dep­rem di­renç­li ol­ma­sı­nı is­te­yin. Bunu Türk mil­le­ti yap­ma­dı­ğı sü­re­ce 21. asrı eko­no­mik ve si­ya­si açı­dan ba­ğım­sız ola­rak at­la­ta­ma­yız.
Bir kenti dep­rem gel­me­den önce bu bileşen­le­ri­ni dep­rem di­rençli, dep­re­me da­ya­nık­lı ya­par­sa­nız dep­rem o kente gel­diği zaman siz dep­re­mi mi­ni­mum ha­sar­la at­la­tır­sı­nız.
 Ha­ber-Fo­to: Teni ÇİMEN