30 Yıllik Tulum İmalat Ustası Mesleğini Gelecek Nesillere Taşıyor

 Ar­de­şen de ya­şa­yan 58 ya­şın­da­ki Sü­ley­man Serin, 17 yıl aş­çı­lık yaptı. Bu dö­nem­de böl­ge­de­ki dü­ğün­ler­de saz çalan Serin, Neşet Ertaş'a olan say­gı­sı ne­de­niy­le ço­cuk­la­rı­na Neşet ve Ertaş is­mi­ni koydu.
Yöre kül­tü­rü­nün ya­şa­tıl­ma­sı için tulum çal­ma­yı öğ­re­nen Serin, 1992 yı­lın­da Ar­de­şen de tulum atöl­ye­si açtı. İl Kül­tür ve Tu­rizm Mü­dür­lü­ğü ve Halk Eği­tim Mer­kez­le­ri bün­ye­sin­de açı­lan kurs­lar­da tulum ya­pı­mı ve tulum çalma üze­ri­ne eği­tim veren Serin, bu sü­re­de binin üze­rin­de ki­şi­ye tulum çal­ma­yı, 20 ki­şi­ye tulum ya­pı­mı­nı öğ­ret­miş oldu. Kül­tür ve Tu­rizm Ba­kan­lı­ğın­dan tulum ya­pı­mı kül­tür sa­nat­çı­sı ve usta öğ­re­ti­ci bel­ge­si­ni alan Serin, ülke ge­ne­lin­de dü­zen­le­nen fuar ve fes­ti­val­le­re ka­tı­la­rak sa­na­tı­nı ta­nıt­ma­ya devam edi­yor. Serin, Ko­vid-19 sal­gı­nı sü­re­cin­den sonra atöl­ye­si­ni, il­çe­ye bağlı Dik­ka­ya kö­yün­de ken­di­si­ne ait se­ren­de­re ta­şı­dı. Bu­ra­da ima­la­tı­na devam eden Serin, böl­ge­yi zi­ya­re­te gelen mi­sa­fir­le­re de tulum çal­ma­yı öğ­ret­me­ye devam edi­yor. Serin, keçi de­ri­si ve şim­şir kul­la­na­rak el iş­çi­li­ğiy­le yap­tı­ğı tu­lu­mu yak­la­şık bir ayda ta­mam­lar­ken yurt içi­nin yanı sıra yurt dı­şı­na da tulum gön­de­ri­yor.
"Gün geç­tik­çe de­ğe­ri artan bir enst­rü­man"
Serin, böl­ge­de kay­naş­ma­yı sağ­la­yan ortak kül­tür mi­ra­sı tu­lu­mun çok değer gör­dü­ğü­nü be­lirt­ti. Geç­miş­ten gü­nü­mü­ze bay­ram­lar­da, dü­ğün­ler­de, as­ke­re gi­der­ken, sa­va­şa gi­der­ken tulum ça­lın­dı­ğı­nı söy­le­yen Serin, tulum çal­ma­yı öğ­ren­mek is­te­yen ki­şi­le­rin ilk önce sipsi, çibun gibi ka­va­la ben­ze­yen ne­fes­li çal­gı­la­rı öğ­ren­me­si ge­rek­ti­ği­ni be­lirt­ti. Serin, tek­no­lo­jik ge­liş­me­le­re rağ­men tu­lu­mun po­pü­la­ri­te­si­ni devam et­tir­di­ği­ni be­lir­te­rek, "Gün geç­tik­çe de­ğe­ri artan bir enst­rü­man. Son za­man­lar­da tu­riz­me de kat­kı­sı var. Her gelen mi­sa­fi­ri tulum ile kar­şı­la­yıp gez­di­ri­yo­ruz. Onlar için de fark­lı bir ezgi. Aynı za­man­da para ka­zan­ma cebi olan bir enst­rü­man. Deyim ye­rin­dey­se ba­ca­sız bir fab­ri­ka" ifa­de­le­ri­ne yer verdi. Tu­lu­mun ana mad­de­si­nin kamış ve keçi de­ri­si ol­du­ğu­nu be­lir­ten Serin, "Keçi de­ri­si­ni çı­ka­rı­yo­ruz. Bir aylık ta­bak­la­ma dö­ne­mi var. Tü­yü­nü alıp ta­bak­la­yıp ku­ru­tu­yo­ruz. Daha sonra de­ri­yi yağ­lı­yo­ruz. Uzun bir aşa­ma­dan ge­çi­yor. Tulum kolay ol­mu­yor, bir tulum bir aylık sü­re­de çı­kı­yor. Zor bir enst­rü­man ama iyi bir tu­lu­mu öm­rün­ce sak­la­yan var." ifa­de­le­ri­ne yer verdi. Serin, uzun yıl­lar­dır eği­tim ver­di­ği­ni ifade ede­rek, "Böl­ge­de 16 tulum ile oy­na­ya­bi­len folk­lor ekibi ye­tiş­tir­dim. Halk Eği­tim­de tulum çalma kurs­la­rı açtım. Böl­ge­de 3-4 kez tulum ya­rış­ma­la­rı yap­tık. Te­le­fo­nu­ma ka­yıt­lı binin üze­rin­de bi­re­bir benim ye­tiş­tir­di­ğim genç­ler var ama tam sa­yı­sı­nı bi­le­mi­yo­rum." şek­lin­de ko­nuş­tu.
"Tulum dün­ya­nın her ya­nın­da ta­nı­nır bir ses oldu"
Yap­tı­ğı tu­lum­la­rı dün­ya­nın bir çok böl­ge­si­ne sat­tı­ğı­nı söy­le­yen Serin, "Tulum dün­ya­nın her ya­nın­da ta­nı­nır bir ses oldu. Özel­lik­le Bri­tan­ya, Fran­sa'nın Bre­ton böl­ge­sin­de tu­lu­ma ben­ze­yen çalgı var. O böl­ge­le­re üret­ti­ğim tu­lum­lar­dan sat­tım. İskoç­la­ra sat­tım. Yap­tı­ğım tu­lum­la­rı Al­man­ya, Yu­na­nis­tan ve Bul­ga­ris­tan'a sat­tım." ifa­de­le­ri­ni kul­lan­dı.
Serin, tu­lu­mun asıl adı­nın "Guda" ol­du­ğu­nu be­lir­te­rek, şun­la­rı söy­le­di:
"Tu­lu­mun beş tane ilkel ya­pı­sı olan sesi var. Dün­ya­da hiç­bir enst­rü­man­da yok. Dün­ya­da­ki enst­rü­man­lar­da yedi ses mev­cut­tur. Tulum ta­ma­men ilkel, ken­di­ne has bir dü­ze­ni olan çalgı. Kaç yıl­lık bir çalgı ol­du­ğu bi­lin­mi­yor. Bir ta­raf­tan ti­ca­re­ti­ni ya­par­ken bir ta­raf­tan da yeni ne­sil­le­re öğ­ret­me­ye ça­lı­şı­yo­rum."
Sos­yal med­yay­la bir­lik­te tu­lu­mun po­pü­ler­li­ği­nin art­tı­ğı­na de­ği­nen Serin, söz­le­ri­ni şu şe­kil­de ta­mam­la­dı:
"Bütün tek­no­lo­jik ge­liş­me­le­re rağ­men yar­dım­cı hiç­bir enst­rü­ma­na ih­ti­ya­cı ol­ma­yan bir çalgı. Sese gerek yok, 300-500 kişi aynı anda oy­na­ya­bi­lir. Elekt­ro­nik ci­haz­lar lazım değil. Tek ba­şı­na hü­küm­dar. Her şeyin elekt­ro­su­nu yap­tı­lar, tu­lu­mun da de­ne­di­ler ama tu­lu­mun ori­ji­nal se­si­ni ver­mi­yor. Bağ­la­ma­nın elekt­ro­su din­le­ni­yor ama tu­lu­mun elekt­ro­ni­ği­ni, tu­lu­mu seven insan din­le­mez." İstan­bul'dan Rize'ye ta­ti­le gelen Ahmet Berk Coş­kun ise tu­lu­mun se­si­ni çok sev­di­ği­ni ve ken­di­si­nin de sipsi ile tulum ça­la­bil­mek için de­ne­me­ler yap­tı­ğı­nı be­lirt­ti. Baş­lan­gıç­ta zor ol­du­ğu­nu söy­le­yen Coş­kun, "Us­ta­sın­dan öğ­ren­me­ye ça­lış­mak işi­mi­zi ko­lay­laş­tı­ra­bi­lir. Yavaş yavaş öğ­ren­me­ye ça­lı­şı­yo­ruz. Ne­fe­si­miz ye­ter­li ama par­mak pra­ti­ği çok önem­li. Biz de pra­tik yap­ma­ya gay­ret edi­yo­ruz." şek­lin­de ko­nuş­tu.