5 saatten az uyku kaza riskini 4,5 kat artırıyor

İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Özgür Bilgin Topçuoğlu, 17 Mart Dünya Uyku Günü dolayısıyla yaptığı açıklamada uykunun önemi ve uykunun beyin sağlığı üzerine etkileri konusunda değerlendirmede bulundu.

Uykunun temel bir ihtiyaç olduğunu ve uyku kalitesinin bozulmasıyla birçok hastalığa davetiye çıkarıldığını belirten İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Özgür Bilgin Topçuoğlu, uyku bozukluklarında mutlaka hekime başvurulması gerektiğini söyledi. Bir gecede 5 saatten az uykunun trafik kazalarını 4,5 kat artırdığına ilişkin çalışmalar bulunduğunu kaydeden Prof. Dr. Topçuoğlu, iyi uyku için tavsiyelerde bulundu.

Yatağa yattıktan sonraki 1 saat içinde uykuya geçilememişse yataktan kalkılmalı, sakin bir ortamda biraz vakit geçirip tekrar yatağa dönülmeli.

Hayatın üçte biri uykuda geçiyor

Uykunun insan hayatının üçte birini kapsadığını belirten Prof. Dr. Özgür Bilgin Topçuoğlu, “Uyku temel bir biyolojik fonksiyondur. Zihinsel ve fiziksel sağlığımızın her gün yenilenmesi için zaruridir” dedi. Uykunun tüm memelilerde; enerjinin korunmasını, sinir sisteminin gelişim ve onarımını sağlayan doğal bir süreç olduğunu ifade eden Prof. Dr. Özgür Bilgin Topçuoğlu, “Uyku-uyanıklık döngüsünün ortadan kalkması ve uyku yoksunluğu santral sinir sistemi işlevlerini etkiler. Kişinin akademik ve mesleki performansının bozulmasına, iş yerinde artmış hata ve araba kullanırken artmış kaza riskine neden olur” uyarısında bulundu.

5 saatten az uyku kaza riskini 4,5 kat artırıyor

Yetersiz uyku ile dikkat, tepki verme süresi, bellek ve motivasyonun bozulabileceğini kaydeden Prof. Dr. Özgür Bilgin Topçuoğlu, “24 saat uykusuz kaldıktan sonra bireyin performansının, 1g/L BAC (kan alkol konsantrasyonu) olacak şekilde alkol almış bireyin performansına benzediği tespit edilmiştir. Bir gecede 5 saatten az uykunun trafik kazalarını 4,5 kat artırdığı yapılan çalışmalarda bildirilmiştir. Uykululuk ve uykuyla ilgili nedenler, trafik kazalarının yüzde 20’sini oluşturmaktadır” dedi.

Uyku bozuklukları tüm sistemleri etkiliyor

Prof. Dr. Özgür Bilgin Topçuoğlu, uyku bozukluklarından kaynaklanan yetersiz uykunun, ciddi tıbbi, nörolojik ve psikiyatrik sorunların ortaya çıkışını kolaylaştırabileceğini ya da var olan semptomlarını şiddetlendirebileceğini söyledi. Prof. Dr. Özgür Bilgin Topçuoğlu, “Uzun süreli uykusuzluğun; vücut ısısı kontrolünde, beslenme ve metabolizmada, bağışıklık sisteminde ve düzenleyici diğer sistemlerde bozulmaya yol açtığı bilinmektedir” dedi.

Uyku bozuklukları uyku kalitesini bozuyor

“Sağlıklı uyku, tanımlanmış 100’den fazla uyku bozukluklarından herhangi birine sahip olmayan uykudur” diyen Prof. Dr. Özgür Bilgin Topçuoğlu, “İyi uyku için bireyin yaş grubuna uygun belli bir süre uyuması gereklidir ancak yeterli değildir. Sık uyanma, horlama, hafif uyanmalar, uykuda nefessiz kalma, bacakların istemsiz ritmik hareketleri gibi sık görülen uyku bozuklukları uyku kalitesini bozarak kişiyi iyi uykudan uzaklaştırır” diye konuştu.

Uyku ihtiyacı yaş gruplarına göre değişiyor

Bireylerin uyku ihtiyacının yaş gruplarına göre değişkenlik gösterdiğini kaydeden Prof. Dr. Özgür Bilgin Topçuoğlu, “Yenidoğanlar 24 saate yakın uyurken, ergenliğe yaklaştıkça uyku süresi kısalır. 15-50 yaş bireyler için ideal uyku süresi 7-8 saatken, 50 yaşından itibaren 5-6 saat uykunun bireyler için yeterli olduğunu biliyoruz” dedi.

Pandemide uyku bozuklukları yüzde 42 arttı

2021 yılında tanımlanan “Koronasomnia” ya da “COVID-somnia” terimlerinin COVID-19 pandemisi ile ilişkili stresten kaynaklanan uyku bozukluklarını tarif etmek için kullanıldığını kaydeden Prof. Dr. Özgür Bilgin Topçuoğlu, “SARS-COV-2 virüsünün yayılmaya başlaması ile birlikte uyku bozukluklarında yüzde 42 artış görülmüştür. COVID-19 geçiren her üç hastadan biri uyku düzeninde bozulma tarif etmektedir. Uykusuzluk, uykuya dalma ve sürdürme güçlüğü, tekrar uykuya dönememe ve çok erken sabah uyanmaları sık görülen koronasomnia çeşitleridir” dedi.

Uyku bozukluğunda hekime başvurulmalı

Uykunun günlük yaşamın kesintiye uğraması ya da boşa geçen zaman olmadığını vurgulayan Prof. Dr. Özgür Bilgin Topçuoğlu, “Uyku temel bir ihtiyaçtır ve gereken özen gösterilmelidir. Uyku bozuklukları Polisomnografi (PSG) ile rahatlıkla tanı alıp tedavi edilebilmektedir. Bu açıdan uyku bozukluğu yaşayan bireylerin öncelikle hekime başvurmaları önem taşımaktadır” dedi.

1 saat içinde uykuya geçilmiyorsa ısrarcı olunmamalı

Prof. Dr. Özgür Bilgin Topçuoğlu, sağlıklı uyku için tavsiyelerini şöyle sıraladı:

• Sağlıklı uyku için öncelikle vücudumuzun biyolojik ritmine uyumlu davranmak önem taşır. Yani nöbetli çalışma, sık uzun uçuş zorunluluğu gibi zorunlu durumlar dışında gece saatlerinde uyuyup gündüz saatlerinde uyanık kalınmalıdır.
• Yatılan odada televizyon, bilgisayar gibi cihazlar çalıştırılmamalı, uyku öncesi cep telefonu ile vakit geçirilmemelidir.
• Oda yaz/kış havalandırılmalı, ısı çok yüksek olmamalıdır.
• Yatak odası ve yatak dışında uyunmamalıdır.
• Mümkünse aynı saatlerde yatıp aynı saatlerde kalkılmalıdır.
• Yatağa yattıktan sonraki 1 saat içinde uykuya geçilememişse yataktan kalkılıp sakin bir ortamda kitap okumak, müzik dinlemek gibi sakin aktivitelerle biraz vakit geçirip tekrar yatağa giderek uyumak denenmelidir. 1 saat içinde uyunamamışsa ısrarla uyumaya çalışmanın bir faydası olmayacağı gibi psikofizyolojik uykusuzluğa da zemin hazırlar.
• Akşam saatlerinde koyu çay, kahve tüketimi, çikolata, şerbetli tatlılar, ağır yağlı yemekler gibi enerjiye dönüşecek besinlerin tüketiminden kaçınılmalıdır. Ilık tarçınlı süt ya da bir kâse tarçınlı laktozsuz yoğurt tüketimi insülin regülasyonuna yardım ederek uykuya geçişi kolaylaştırabilir.

Haber-Foto: Ayşegül Arıkan Erben