"ASGARİ ÜCRET İNSANCA YAŞAMAYA YETECEK ÜCRET OLMALIDIR"

Üç İşçi Konfederasyonunun ortak görüşü açıklaması yapan, Hak-İş Konfederasyonu Rize İl Başkanı Hasan Fehmi BURSALI;

"ASGARİ ÜCRET İNSANCA YAŞAMAYA YETECEK ÜCRET OLMALIDIR"

As­ga­ri ücret, işçi ve aile­si­nin günün eko­no­mik ve sos­yal ko­şul­la­rı­na göre in­san­ca ya­şa­ma­sı­nı müm­kün kı­la­cak, in­san­lık onu­ruy­la bağ­da­şa­cak bir üc­ret­tir. Bu yö­nüy­le as­ga­ri ücret, in­sa­nın ya­şa­ma­sı ve var­lı­ğı­nı sür­dü­re­bil­me­si için ge­rek­li olan as­ga­ri gelir kay­na­ğı­dır.

Ulus­la­ra­ra­sı Ça­lış­ma Ör­gü­tü (ILO) Ana­ya­sa­sı'nın gi­ri­şin­de, "iş­çi­nin ve aile­si­nin yal­nız­ca ge­çi­mi­ni temin eden ücret, in­san­ca ya­şa­ma­ya ye­ter­li bir ücret de­ğil­dir. Hal­bu­ki iş­çi­nin in­san­ca ya­şa­ma­sı için ye­ter­li üc­re­te sahip ol­ma­sı ge­re­kir" ifa­de­si­ne yer ve­ril­miş­tir.
Üç İşçi Kon­fe­de­ras­yo­nu "insan onu­ru­na ya­ra­şır bir as­ga­ri ücret" be­lir­len­me­si ta­lep­le­ri­ni bir araya ge­le­rek or­tak­laş­tır­mış­tır. Özel­lik­le sen­di­ka­sız iş­çi­le­rin önem­li bir bö­lü­mü­nün temel so­ru­nu olan as­ga­ri üc­re­tin, be­lir­le­di­ği­miz ve sa­vun­du­ğu­muz il­ke­ler doğ­rul­tu­sun­da ka­ra­ra bağ­lan­ma­sı büyük önem ta­şı­mak­ta­dır.
Üc­ret­li ça­lı­şan­la­rın ya­rı­ya ya­kı­nı as­ga­ri ücret ve ci­va­rın­da bir gelir elde et­mek­te­dir. Sos­yal gü­ven­lik pri­mi­ne esas or­ta­la­ma ka­zanç da as­ga­ri üc­re­tin biraz üze­rin­de­dir. As­ga­ri ücret be­lir­le­me ça­lış­ma­la­rı sa­de­ce üc­ret­li ke­si­mi değil top­lu­mun tü­mü­nü ya­kın­dan ve doğ­ru­dan il­gi­len­dir­mek­te­dir. Sa­de­ce as­ga­ri ücret alan­lar değil; as­ga­ri geçim in­di­ri­mi, iş­siz­lik öde­ne­ği, kısa ça­lış­ma öde­ne­ği, en­gel­li ve yaş­lı­lık ay­lı­ğı ile bakım yar­dı­mı, genel sağ­lık si­gor­ta­sı, bi­rey­sel emek­li­lik, sos­yal gü­ven­lik borç­lan­ma­sı, sos­yal gü­ven­lik alt ve üst prim­le­ri­nin be­lir­len­me­si gibi çok geniş bir alanı kap­sa­mak­ta­dır.
Eko­no­mi­de özel­lik­le son dö­nem­de döviz kur­la­rın­da ya­şa­nan ola­ğa­nüs­tü dal­ga­lan­ma ve başta gıda ve kira olmak üzere temel mal ve hiz­met fi­yat­la­rın­da gö­rü­len ar­tış­lar, eme­ğin­den başka hiç­bir ge­li­ri ol­ma­yan üc­ret­li ça­lı­şan­la­rın satın alma gü­cü­nü ge­ri­let­miş­tir.
Bu ne­den­le, 2022 yı­lın­da ge­çer­li ola­cak as­ga­ri üc­re­tin, eko­no­mi­de ya­şa­nan ge­liş­me­ler de dik­ka­te alı­na­rak, in­sa­na ya­kı­şır bir yaşam dü­ze­yi­ni sağ­la­ya­cak şe­kil­de tes­pit edil­me­si ge­re­ği ortak dü­şün­ce­miz­dir.
As­ga­ri ücret, emeğe göste­ri­len say­gı­nın bir öl­çü­sü­dür. Sos­yal dev­let an­la­yı­şı çer­çe­ve­sin­de, gelir da­ğı­lı­mın­da ada­le­ti ve iyi­leş­tir­me­yi temel alan, re­fa­hın geniş kit­le­le­re ya­yıl­ma­sı­nı amaç­la­yan bir yak­la­şım­la tes­pit edil­me­si top­lum­sal huzur ve iş ba­rı­şı­nın sağ­lan­ma­sı için ge­rek­li­dir.
Üç İşçi Kon­fe­de­ras­yo­nu "aile­le­ri ile bir­lik­te insan onu­ru­na ya­ra­şır bir as­ga­ri ücret" be­lir­len­me­si ta­lep­le­ri­ni yi­ne­le­ye­rek bir kez daha bir araya gel­miş­tir.
Ana­ya­sa­mız dev­le­te "ça­lı­şan­la­rın yap­tık­la­rı işe uygun ada­let­li bir ücret elde et­me­le­ri ve diğer sos­yal yar­dım­lar­dan ya­rar­lan­ma­la­rı için ge­rek­li ted­bir­le­ri alma" gö­re­vi ver­mek­te­dir. Ay­rı­ca, as­ga­ri üc­re­tin tes­pi­tin­de "ça­lı­şan­la­rın geçim şart­la­rı ile ül­ke­nin eko­no­mik du­ru­mu da göz önün­de bu­lun­du­ru­lur" de­nil­mek­te­dir.
As­ga­ri ücret bir pa­zar­lık üc­re­ti de­ğil­dir. İşçi­nin aile­siy­le bir­lik­te in­san­ca ya­şa­ma­sı­nı sağ­la­ya­cak ge­lir­dir. As­ga­ri üc­re­tin be­lir­len­me­si mü­za­ke­re­le­rin­de göz önün­de tu­tul­ma­sı ge­re­ken ön­ce­lik­li husus, ça­lı­şan­la­rın karşı kar­şı­ya bu­lun­duk­la­rı geçim ko­şul­la­rı­dır. Ça­lı­şan­lar, ya­şa­nı­lan eko­no­mik sı­kın­tı­la­rın ne­de­ni değil mağ­du­ru­dur ve "ül­ke­nin için­de bu­lun­du­ğu eko­no­mik durum" ge­rek­çe­siy­le as­ga­ri üc­re­tin düşük be­lir­len­me­si kabul edi­le­mez.
Ül­ke­miz­de­ki as­ga­ri ücret dü­ze­yi AB üyesi tüm ül­ke­le­rin ge­ri­si­ne düş­müş­tür.
Kü­re­sel pa­zar­lar ile re­ka­bet ede­bil­mek adına emek ke­si­mi­nin ta­lep­le­ri gör­mez­den ge­lin­me­me­li­dir. Tür­ki­ye'nin re­ka­bet şart­la­rı­nı düşük ücret po­li­ti­ka­sıy­la sağ­la­mak doğ­rul­tu­sun­da bir an­la­yı­şı ol­ma­ma­lı­dır.
Bugün üc­ret­li­ler üze­rin­de da­ya­nıl­maz bo­yut­lar­da vergi yük­le­ri bu­lun­mak­ta­dır.
Tür­ki­ye'de gelir ver­gi­si mü­kel­lef­le­ri­nin büyük ço­ğun­lu­ğu ücret ge­li­ri elde eden­ler­dir. Kaldı ki, hem doğ­ru­dan gelir ve ka­zanç üze­rin­den hem do­lay­lı ola­rak mal ve hiz­met alı­mın­da ya­pı­lan zo­run­lu ih­ti­yaç har­ca­ma­la­rın­dan do­la­yı gün­lük ya­şan­tı­sı­nın her aşa­ma­sın­da ver­gi­ye maruz ka­lın­mak­ta­dır.
Üc­ret­li ça­lı­şan­la­rın net üc­re­ti, vergi di­lim­le­rin­de­ki ar­tış­lar ne­de­niy­le iler­le­yen ay­lar­da düş­mek­te­dir. As­ga­ri ücret alan iş­çi­ler bile yılın son dört ayın­da eksik ücret almak du­ru­mun­da kal­mak­ta­dır.
As­ga­ri üc­ret­te gelir ver­gi­si ne­de­niy­le mey­da­na gelen ge­ri­le­me­nin te­la­fi edil­me­si uy­gu­la­ma­sı, sa­de­ce as­ga­ri üc­ret­le ça­lı­şan bekar iş­çi­ler için ge­çer­li­dir. Evli, üç ço­cuk­lu ve eşi ça­lış­ma­yan bir işçi yıl­ba­şın­da elde et­ti­ği ücret dü­ze­yi­ni yıl­so­nun­da ala­ma­mak­ta­dır. Bu iş­çi­nin yılın top­la­mı iti­ba­riy­le kaybı devam et­mek­te­dir.
Mev­cut bu uy­gu­la­may­la aile ko­run­ma­mak­ta­dır.
Üc­ret­li ça­lı­şan­lar için vergi mat­ra­hı fark­lı­laş­tı­rıl­ma­lı­dır. 2002 yı­lın­da gelir ver­gi­si ta­ri­fe­si brüt as­ga­ri üc­re­tin 17,1 katı iken, gü­nü­müz­de 6,7 ka­tı­na ge­ri­le­miş­tir. Tüm ücret ge­lir­le­rin­de, as­ga­ri üc­re­te denk gelen kıs­mı­na kadar olan tu­ta­rın vergi dışı bı­ra­kıl­ma­sı yö­nün­de sos­yal ta­raf­lar ara­sın­da görüş bir­li­ği oluş­ma­sı­na rağ­men -şim­di­ye ka­dar- her­han­gi bir dü­zen­le­me ya­pıl­ma­mış­tır.
İşve­re­nin sos­yal gü­ven­lik primi dü­şü­rül­me­si­ne ve bu­ra­dan doğan mil­yar­lar­ca li­ra­lık gelir kaybı Ha­zi­ne ta­ra­fın­dan kar­şı­lan­mak­ta­dır. Ancak iş­çi­le­rin sos­yal gü­ven­lik pri­min­de bir in­di­rim ya­pıl­ma­mış­tır. Sos­yal dev­le­tin ko­ru­yu­cu vasfı ön­ce­lik­le düşük ge­lir­li olan üc­ret­li ça­lı­şan­lar için ol­ma­lı­dır.
Bu çer­çe­ve­de; işçi tem­sil­ci­le­ri, "insan onu­ru­na ya­kı­şır" bir dü­zey­de as­ga­ri ücret be­lir­le­ne­bil­me­si için, Ko­mis­yon ça­lış­ma­la­rı sı­ra­sın­da temel alın­ma­sı ge­re­ken il­ke­le­ri aşa­ğı­da­ki bi­çi­miy­le sa­vun­mak­ta­dır:
As­ga­ri üc­re­tin sap­tan­ma­sın­da Ana­ya­sa'da yer alan "geçim şart­la­rı" yak­la­şı­mı­na ön­ce­lik­le uyul­ma­lı­dır. Günün eko­no­mik ve sos­yal ko­şul­la­rı­na göre iş­çi­nin ve aile­si­nin in­san­ca ya­şa­ma­sı­nı müm­kün kı­la­cak ve in­san­lık onu­ruy­la bağ­da­şa­cak as­ga­ri ücret be­lir­len­me­li­dir.
As­ga­ri ücret net ola­rak açık­lan­ma­lı­dır. Bu üc­ret­ten ya­pı­la­cak vergi, sos­yal gü­ven­lik vb. ke­sin­ti­ler net tu­ta­rın üze­ri­ne ilave edil­me­li ve yıl bo­yun­ca as­ga­ri ücret açık­la­nan bu net üc­re­tin al­tı­na düş­me­me­li­dir. As­ga­ri Geçim İndi­ri­mi (AGİ) iş­çi­nin me­de­ni du­ru­mu­na göre ay­rı­ca ilave edil­me­li­dir.
Tüm üc­ret­le­rin as­ga­ri üc­re­te te­ka­bül eden kısmı ver­gi­den muaf ol­ma­lı­dır. Gelir ver­gi­si ta­ri­fe­si en az ye­ni­den de­ğer­le­me ora­nın­da ar­tı­rıl­ma­lı­dır. Ay­rı­ca üc­ret­li­ler için damga ver­gi­si uy­gu­la­ma­sı kal­dı­rıl­ma­lı­dır. As­ga­ri ücret son­ra­sı ilk vergi ba­sa­ma­ğı için uy­gu­la­na­cak oran da yüzde 10 ol­ma­lı­dır.
As­ga­ri ücret, her­han­gi bir ayı­rım ya­pıl­ma­dan yine ulu­sal dü­zey­de tek ola­rak ve yıl­lık be­lir­len­me­li­dir. İşçi­le­rin ara­sın­da ni­te­lik, kıdem, işin ma­hi­ye­ti gibi eko­no­mik amaç­lı de­ğer­len­dir­me­le­rin tü­mün­den ba­ğım­sız ola­rak ele alın­ma­lı­dır.
As­ga­ri ücret, eko­no­mik öl­çü­le­rin öte­sin­de sos­yal bir ücret ola­rak kabul edil­me­li ve bu özel­li­ği temel alı­na­rak be­lir­len­me­li­dir.
Dev­let ça­lı­şan­lar ara­sın­da ayrım yap­ma­ma­lı, ka­mu­da ge­çer­li en düşük aylık tu­ta­rı­nı as­ga­ri ücret be­lir­le­nir­ken de dik­ka­te al­ma­lı­dır.
As­ga­ri ücret ile bağ­lan­tı­lı ola­rak ve gü­nü­müz eko­no­mik ko­şul­la­rı­nı da dik­ka­te ala­rak;
İşve­ren­le­re sağ­la­nan sos­yal gü­ven­lik prim des­te­ği­nin ben­ze­ri bir des­tek iş­çi­le­re de ve­ril­me­li ve iş­çi­le­rin sos­yal gü­ven­lik hak­la­rın­da bir kayıp ya­rat­ma­ya­cak şe­kil­de işçi SGK prim payı 5 puan dü­şü­rü­le­rek büt­çe­den kar­şı­lan­ma­lı­dır.
"Sos­yal Dev­let" il­ke­si ge­re­ği me­mur­la­ra ça­lış­ma­yan eş için öde­nen "aile yar­dı­mı" iş­çi­ler için de uy­gu­la­ma­ya ko­nul­ma­lı­dır.
Sen­di­kal ör­güt­len­me­nin önün­de­ki en­gel­ler kal­dı­rıl­ma­lı ve as­ga­ri ücret teş­vi­ki sa­de­ce sen­di­kal ör­güt­len­me­nin ol­du­ğu iş­yer­le­ri için uy­gu­lan­ma­lı­dır. Ka­mu­oyu­na say­gıy­la du­yu­ru­lur şek­lin­de açık­la­dı.

Ha­ber-Fo­to: Hasan KA­LEN­DER