Şimşir Ormanları'nın Kelebeklerle Başı Dertte

Dün­ya­da­ki ko­ru­ma al­tın­da­ki 100 or­man­dan Tür­ki­ye'deki ise bir­kaç or­man­dan biri olan Rize'nin Çam­lı­hem­şin il­çe­sin­de­ki şim­şir or­man­la­rı has­ta­lık­lar ve şim­şir ke­le­be­ği adı ve­ri­len za­rar­lı ne­de­niy­le ku­ru­ma­ya yüz tuttu.,

Rize'nin Çam­lı­hem­şin il­çe­sin­de bu­lu­nan ve çap­la­rı 32 san­tim ve boy­la­rı ise 8 met­re­yi bulan şim­şir ağaç­la­rın­dan olu­şan Şim­şir Or­ma­nı dün­ya­da tek ola­rak kabul edil­di­ğin­den ko­ru­ma al­tın­da­ki 100 or­man­dan bir ta­ne­si.

300 yılı aşkın yaş­la­rı ol­du­ğu tah­min edi­len şim­şir ağaç­la­rın­dan olu­şan or­ma­nın bu gün­ler­de şim­şir ke­le­be­ği ve şim­şir has­ta­lı­ğı ile başı be­la­da. 3 asır­lık ta­rih­le­ri olan ağaç­la­rın ku­ru­ya­rak yı­kıl­ma­la­rı yöre hal­kı­nın ya­nın­da böl­ge­ye tu­rist ola­rak gelen va­tan­daş­la­rı da te­dir­gin edi­yor.
Doğu Ka­ra­de­niz'deki bir çok şim­şir bit­ki­si­nin ol­du­ğu gibi Rize'deki Şim­şir Or­ma­nı'nın da teh­dit al­tın­da ol­du­ğu­nu dile ge­ti­ren Art­vin Çoruh Üni­ver­si­te­si Öğ­re­tim Üyesi Prof. Dr. Temel Gök­türk "Şim­şir alan­la­rı­mız son yıl­lar­da ger­çek­ten teh­dit al­tın­da. Şim­şir bit­ki­si­nin dün­ya­da­ki aza­lı­şı ko­nu­sun­da­ki ça­lış­ma­lar­da 3 fak­tör üze­rin­de du­rul­mak­ta. Bun­lar­dan en büyük fak­tör­ler­den biri insan fak­tö­rü. İnsan bas­kı­sı al­tın­da şim­şir bit­ki­le­ri­nin çok yoğun bir şe­kil­de tah­rip ol­du­ğu söy­le­ni­yor. 2.'si ise bö­cek­ler ve 3.'sü ise has­ta­lık et­men­le­ri. Bak­tı­ğı­mız zaman ül­ke­miz­de son yıl­lar­da bir­çok şim­şir ala­nın­da bu 3 et­me­nin de ön plana çı­ka­rak şim­şir­le­rin ku­ru­mak­ta ol­du­ğu­nu gör­mek­te­yiz. Doğu Ka­ra­de­niz böl­ge­si ol­duk­ça yoğun şim­şir alan­la­rı­na sahip böl­ge­miz" dedi.
Du­man­sız yan­gın: Bö­cek­ler
2011 yı­lın­dan bu­gü­ne is­ti­la­sı ‘du­man­sız yan­gın' şek­lin­de dile ge­ti­ri­len şim­şir ke­le­be­ği ne­de­niy­le yoğun bir ku­ru­ma ol­du­ğu­nu kay­de­den Gök­türk "Bak­tı­ğı­mız­da 2011 yı­lın­dan sonra bu şim­şir alan­la­rın­da yoğun bir ku­ru­ma gö­rül­müş. Bu ku­ru­ma­la­rın kay­na­ğın­da ise ön­ce­lik­le böcek fak­tö­rü­nün ön plana çık­tı­ğı­nı gör­mek­te­yiz. Biz bö­cek­le­ri du­man­sız yan­gın ola­rak ni­te­len­di­ri­yo­ruz. Bu­lun­duk­la­rı alan­da bit­ki­le­re ver­dik­le­ri tah­ri­bat­lar belki de yan­gın­lar­dan daha fazla za­ra­ra neden ola­bi­li­yor­lar. Şim­şir alan­la­rın­da 2011 yı­lın­dan sonra bö­cek­le­rin yoğun bir şe­kil­de gö­rül­me ne­de­ni is­ti­la­cı tür ola­rak ni­te­len­dir­di­ği­miz, ‘Şim­şir ke­le­be­ği' de­di­ği­miz böcek türü. Kaf­kas­ya böl­ge­sin­den Gür­cis­tan'a, ora­dan da böl­ge­mi­ze geçiş ya­pı­yor. Aynı ta­rih­ler­de de Av­ru­pa'dan İstan­bul böl­ge­si­ne gel­di­ği ve orada zarar yap­tı­ğı­nı gö­rü­yo­ruz. 2020 yı­lı­na gel­di­ği­miz­de tüm Doğu Ka­ra­de­niz böl­ge­sin­de za­ra­rı­nı art­tır­dı­ğı­nı, şim­şir alan­la­rı­nı ku­ru­ma­ya va­rır­ca­sı­na teh­dit et­ti­ği­ni gör­mek­te­yiz" ifa­de­le­ri­ni kul­lan­dı.
İkinci teh­dit ‘Şim­şir yan­ma­sı'
Şim­şir ke­le­be­ği denen za­rar­lı­nın daha sonra ‘Şim­şir yan­ma­sı' isim­li has­ta­lı­ğa neden ol­du­ğu­nun da al­tı­nı çizen Gök­türk "Bu za­rar­lı­la­rın aynı za­man­da şim­şir­ler­de ‘şim­şir yan­ma­sı' has­ta­lı­ğı­na da neden ol­du­ğu­nu "Şim­şir ke­le­be­ği­nin özel­lik­le Doğu Ka­ra­de­niz Böl­ge­si'nde 3-4 kere je­ne­ras­yon ver­me­si za­ra­rı daha da kat­la­mak­ta. Bir ke­le­be­ğin mey­da­na ge­tir­di­ği 40 tane yu­mur­ta­nın ver­di­ği tah­ri­bat­lar bir­leş­ti­ği zaman şim­şir bit­ki­le­ri yap­rak­sız kal­mak­ta, za­yıf­la­mak­ta, fiz­yo­lo­jik ra­hat­sız­lı­ğa uğ­ra­yan bu şim­şir bit­ki­le­ri­ne 2. Bir mu­sal­lat de­di­ği­miz şim­şir ya­nı­ğı has­ta­lı­ğı da mu­sal­lat ol­mak­ta. Özel­lik­le şim­şir ke­le­be­ği ve de­va­mın­da da şim­şir ya­nık­lı­ğı has­ta­lı­ğı­nın aynı alan­da, aynı şim­şir bit­ki­si üze­rin­de gö­rül­me­si so­nun­da o şim­şir bit­ki­si­nin ku­ru­du­ğu­nu gör­mek­te­yiz" şek­lin­de ko­nuş­tu.
'2 bela üst üste ge­lin­ce orman ku­ru­yor'
Şim­şir ke­le­be­ği ve şim­şir ya­nı­ğı­nın üst üste gel­me­si­nin ar­dın­dan or­ma­nın ku­ru­ma­sı­nın ka­çı­nıl­maz ol­du­ğu­nu dile ge­ti­ren Prof. Dr. Gök­türk, ku­ru­yan şim­şir bit­ki­si­nin bir daha ye­şer­me­ye­ce­ği­nin de al­tı­nı çi­ze­rek şun­la­rı söy­le­di:
"Şim­şir bit­ki­le­ri­nin ku­ru­ma­sın­dan sonra tek­rar ye­şer­me­si müm­kün değil. Şim­şir ke­le­be­ği­nin lar­va­la­rı, bu has­ta­lı­ğın mi­sal­le­ri­ni de ta­şı­ya­rak has­ta­lı­ğın­da ya­yıl­ma­sı­na sebep olu­yor­lar. Has­ta­lı­ğın doğa yol­lar­la ya­yı­la­ma­dı­ğı yer­le­re bu lar­va­lar­la ya­yı­la­rak bir şe­kil­de has­ta­lı­ğı da yay­mış olu­yor­lar. Bunun üst üste gel­me­si son­ra­sın­da Doğu Ka­ra­de­niz Böl­ge­si'nde çok yoğun mik­tar­da, yüzde 70'lere va­rır­ca­sı­na şim­şir alan­la­rın­da ku­ru­ma gör­mek­te­yiz. Rize'nin Ayder böl­ge­sin­de­ki şim­şir alan­la­rın­da da bu du­ru­mu gör­mek­te­yiz. Ku­ru­ma­sı ha­lin­de eko sis­te­min bo­zul­ma­sı ve aynı za­man­da bu böl­ge­ler­de­ki eko­lo­jik alan­lar­da tah­ri­bat­ta bek­le­ne­bi­lir."
Za­rar­lı ve aka­bin­de gelen has­ta­lık te­dir­gin edi­yor
Şim­şir­ler­de­ki ku­ru­ma­la­rın bölge hal­kı­nı ve or­ma­nı zi­ya­re­te ge­len­le­ri te­dir­gin et­ti­ği­ni de ha­tır­la­tan Gök­türk "Me­se­la Ayder böl­ge­sin­de Şim­şir Or­ma­nı ola­rak ni­te­len­dir­di­ği­miz belli bir alan söz ko­nu­su. Bu alan­da­ki şim­şir ağaç­la­rı 2011 yı­lın­dan sonra bu bö­ce­ğin teh­di­di al­tın­da ama aynı za­man­da bu şim­şir ya­nık­lı­ğı de­di­ği­miz has­ta­lık da böl­ge­de ol­du­ğu iki­si­nin bir­leş­me­siy­le ku­ru­ma­lar mey­da­na gel­miş. Büyük bir alan ol­du­ğu için mün­fe­rit ola­rak ku­ru­ma­lar­dan zi­ya­de toplu ku­ru­ma­lar gör­mek­te­yiz. Gerek o böl­ge­yi zi­ya­ret eden in­san­lar, ge­rek­se göre hal­kın­da da te­dir­gin­lik oluş­tur­mak­ta. Dün­ya­da bu bö­ce­ğe karşı ve bu has­ta­lı­ğa karşı ya­pı­lan mü­ca­de­le yön­tem­le­ri nedir şek­lin­de bir dü­şün­ce­miz ol­du­ğu tak­dir­de; şu an dün­ya­da ya­pı­lan bütün mü­ca­de­le­de yön­tem­le­rin hepsi ül­ke­miz­de uy­gu­lan­mak­ta" ifa­de­le­ri­ni kul­lan­dı.
Ke­le­be­ğe karşı mü­ca­de­le­de 3 fark­lı yön­tem uy­gu­la­nı­yor
Prof. Dr. Temel Gök­türk, şim­şir ke­le­be­ği­ne karşı mü­ca­de­le­de 3 fark­lı yön­te­min kul­la­nıl­dı­ğı­nı ve bun­lar­dan en çok ter­cih edi­le­nin do­ğa­ya zarar ver­me­yen fe­ro­mon tu­zak­lar ol­du­ğu­nu dile ge­tir­di. Gök­türk "Buna karşı bir fe­ro­mon tu­za­ğı de­di­ği­miz ya­pış­kan bir tuzak asıl­dı­ğı tak­tir­de bu şim­şir ke­le­be­ği­nin ke­le­bek formu gelip bunun içe­ri­si­ne ya­pı­şı­yor ve bir şe­kil­de artık do­ğa­da bu­lun­mu­yor. İkinci yön­tem ola­rak kul­la­nı­lan yön­tem Işık tu­zak­la­rı. Şim­şek ke­le­be­ği­ni bu­lun­du­ğu alan­lar­da Işık tu­zak­la­rı ku­ru­la­rak bö­cek­le­rin bu ışık tu­zak­la­rı­na düş­me­si sağ­la­nı­yor. En son ter­cih edi­len bir yön­tem ola­rak kim­ya­sal mü­ca­de­le gör­mek­te­yiz. Ül­ke­miz­de bu 3 yön­te­mi de kul­la­na­bi­li­riz ama kim­ya­sal mü­ca­de­le­yi biraz daha az önem ve­ri­yo­ruz çünkü kim­ya­sal mü­ca­de­le do­ğa­ya bir etki bı­ra­ka­bi­lir dü­şün­ce­siy­le ke­sin­lik­le en son kul­lan­dı­ğı­nız bir mü­ca­de­le tek­ni­ği. Kim­ya­sal mü­ca­de­le­de kul­lan­dı­ğı­mız ilaç­lar­da daha çok ya or­ga­nik in­sek­ti­sit­ler, yani ora­da­ki me­me­li hay­van­la­ra, kuş­la­ra, ve­sa­ire zarar ver­me­yen in­sek­ti­sit­ler. Bir di­ğe­ri de en­to­mo­pa­to­jen de­di­ği­miz çe­şit­li bak­te­ri­ler fun­gus­la­rı ata­rak bö­cek­le­ri öl­dür­me­ye yö­ne­lik bir ça­lış­ma. Gerek Rize'de ki şim­şir ge­rek­se diğer böl­ge­ler­de ki şim­şir alan­la­rın­da en yoğun kul­la­nı­lan mü­ca­de­le yön­te­mi ise tu­zak­la be­ra­ber, fe­ro­mon tu­zak­la­rı ile be­ra­ber ya­pı­lan mü­ca­de­le tek­nik­le­ri kul­la­nı­yo­ruz. Hem daha pra­tik hem do­ğa­ya da za­ra­rı ol­ma­yan yön­tem bun­lar. Do­ğa­da top­la­nan erkek ke­le­bek­ler­le bir şe­kil­de dişi ke­le­bek­le­rin üre­me­si­ni en­gel­le­ye­rek bir mü­ca­de­le yön­te­mi ger­çek­leş­tir­miş olu­yo­ruz" dedi.
Öte yan­dan yöre sa­kin­le­rin­den Sinan Usta ise ön­ce­le­ri or­man­da­ki şim­şir ağacı sa­yı­sı­nın daha fazla ol­du­ğu­nu ve bir an önce has­ta­lı­ğın önüne ge­çil­me­si ge­rek­ti­ği­ni dile ge­ti­re­rek "Şim­şir or­ma­nı­nı çok be­ğe­ni­yo­ruz ama bir has­ta­lık var. Gö­rü­nen o ki ku­ru­ma­ya baş­la­dı ve nesli tü­ken­me­ye baş­la­dı. Daha ön­ce­le­ri çok vardı ama ne yazık ki ha­ta­lık ne­de­niy­le azal­dı. Bir an önce el ko­nu­lur­sa çok iyi olur çünkü nesli tü­ke­ni­yor. Çok geç sü­re­de bü­yü­yen de bir ağaç" ifa­de­le­ri­ni kul­lan­dı.

Haber Merkezi