RİZE İDMAN YURDU RİZE'DE FUTBOLUN BAŞLAMA VURUSU

Bi­rin­ci Cihan sa­va­şın­da 9 Mart 1916 ta­ri­hin­de Rus­la­rın iş­ga­li­ne uğ­ra­yan, 2 Mart 1918 de ba­ğım­sız­lı­ğı­na ka­vu­şan Ri­ze­li genç­ler, henüz sa­va­şın iz­le­ri­ni üze­rin­den dahi at­ma­mış­ken, Rize'nin düş­man iş­ga­lin­den kur­tu­lu­şu­nun 1. yıl­dö­nü­mün­de Rize mer­ke­zin­de, Tür­ki­ye'ye İdman Yurdu Ce­mi­ye­ti'nin bir şu­be­si ola­rak Rize'nin ilk spor ku­lü­bü, 1919'da Rize İdman Yurdu na­mıy­la ku­rul­muş­lar­dır.
RİZE'DE FUT­BO­LUN ÖN­CÜ­LERİ
Ku­lü­bün ku­ru­lu­şun­da o za­man­lar gö­re­vi ge­re­ği Rize'de bu­lu­nan Suphi Bey ve bir dönem An­ka­ra Em­ni­yet Müdür mu­avi­ni ola­rak da üst düzey bir gü­ven­lik amiri ola­rak görev yü­rü­ten İsmail Ken­tay, bil­has­sa meş­gul ol­muş­lar­dı. Diğer ku­ru­cu­lar ara­sın­da Ka­la­moz­lu Ali Bey, Ali Kemal Kav­ra­koğ­lu, Memiş Kan­bu­roğ­lu, Hamdi Tuz­cu­oğ­lu, Sa­det­tin Türüt, Sabri Kol­çak, Acen­te İbra­him, La­zoğ­lu Ahmet Bey­le­ri koyu pun­to­lar­la be­lirt­me­miz ge­rek­tir. Bu gru­bun özel gi­ri­şim­le­ri ile o za­man­lar Rize Be­le­di­ye­si'nin bu­lun­du­ğu bi­na­nın ya­nın­da iki oda­dan olu­şan bir lokal de ayar­lan­mış­tı. Rize İdman Yurdu'nun et­kin­lik gös­ter­di­ği spor branş­la­rı fut­bol ve alet­siz jim­nas­tik­ti. Bu arada müzik kolu da açıl­mış, böy­le­ce Rize şehir ban­do­su­nun da çe­kir­dek kad­ro­su ken­di­li­ğin­den oluş­tu­rul­muş­tu. Bir ideal kı­vıl­cı­mı, bir müzik aşkı ile ku­ru­lan ban­do­nun bütün alet­le­ri­ni La­zis­tan Me­bu­su Sü­ley­man Sudi So­fu­oğ­lu (Kar­tal)Bey he­di­ye et­miş­ti.
BUHTİ'NİN DÜZÜ HA­TI­RA­LA­RI
Rize İdman Yurdu, id­man­la­rı­nı ve maç­la­rı­nı Rus­la­rın Rize'yi iş­ga­lin­de de­ni­zi dol­du­ra­rak elde et­tik­le­ri Ve Buhti'nin düzi denen alan­da ya­pı­yor­lar­dı. Es­ki­ler bu ilk fut­bol sa­ha­sı­na ‘Kışla mey­da­nı' da di­yor­du. Gü­nü­müz­de Tev­fik Ileri En­düst­ri Mes­lek Li­se­si'nin bu­lun­du­ğu bu alan Rize fut­bo­lun­da bir çok ilke imza at­mış­tır. Şehir da­hi­lin­de ve çevre ilçe ve yerel yer­le­şim bi­rim­le­rin­de et­kin­lik gös­te­ren Rize İdman Yurdu'nun fut­bol ta­kı­mı­nı oluş­tu­ran genç­le­rin isim­le­ri şun­lar­dı:Ömer Zırh, Tah­sin Şe­ri­foğ­lu, Rıfkı Tuz­cu­oğ­lu, Ali Özgen, Memiş Kan­bu­roğ­lu, Hamdi Tuz­cu­oğ­lu, İshak Tur­na­oğ­lu, La­zoğ­lu Ahmet, Trab­zon­lu İbra­him, Bedri Tuzcu, Cemil Kol­çak, Ahmet De­ni­zalp, Ab­dül­ka­dir, Şahap De­ni­zer, İsmail Oral, Mecit Şanda, Sa­det­tin Türüt. Bu olu­şum, iki yıl kadar büyük bir he­ye­can­la fa­ali­ye­ti­ni yü­rüt­tük­ten sonra, yeni bir ku­lü­bün açıl­ma­sı do­la­yı­sıy­la bir müd­det sar­sın­tı ge­çir­miş­ti ve bu da ola­ğan sa­yıl­ma­lıy­dı. Kulüp fa­ali­yet­le­ri­ne 1923 yı­lın­da son ver­miş­tir.
ŞARK İDMAN OCAĞI SA­HA­YA ÇI­KI­YOR
1339, yani 1923 yı­lı­nın 25 ha­zi­ra­nın­da te­me­li atı­lan Şark İdman Ocağı, Barış Oteli olan bi­na­da fa­ali­ye­te geç­miş­ti. Cum­hu­ri­yet Tür­ki­ye'si ile yaşıt, bu renk­li ve köklü ku­lü­bün ku­ru­cu­lar kon­se­yin­de şu zat-ı muh­te­rem­le­rin im­za­sı oku­nu­yor­du; Ali Kemal Kav­ra­koğ­lu, Rıfkı Tuz­cu­oğ­lu, İshak Tur­na­oğ­lu, Ham­dul­lah Şa­doğ­lu, Hasan Biber, (Eski Rize Be­le­di­ye Baş­ka­nı) Ri­ya­zi Diren, Kamil Ka­ra­de­niz.
"Şe­hir­de iki rakip ku­lü­bün fa­ali­yet­te bu­lun­ma­sı, o za­man­ki mü­te­as­sıp ha­le­ti ru­hi­ye­ye rağ­men, daima artan bir se­yir­ci kit­le­si­ni ken­di­si­ne çe­ki­yor­du" sözü, 80 yıl ön­ce­si­nin Rize spor'unu, o günün ka­tık­sız dili ile ne güzel ifade edi­yor değil mi..
YEREL DERBİ TA­DIN­DA MAÇ­LAR
İki ku­lü­bün ara­la­rın­da sıkça yap­tık­la­rı maç­lar, ta­rih­te bir yer­ler­de giz­len­miş bir yerel derbi lez­ze­tin­de idi. O gün­ler­den bu­gün­le­re ula­şa­bil­miş olan­la­rın, ha­fı­za­la­rı­nı zor­la­ma­sı ile özel pa­rag­raf açı­la­bi­lecek en mühim maç­lar­dan bi­ri­nin, 7 Kasım 1339 (1923) Cuma günü ya­pı­lan kar­şı­laş­ma ol­du­ğu­nu öğ­re­ne­bi­li­yo­ruz. Bu unu­tul­maz maçı Şark İdman Ocağı, gayet iyi bir oyun ser­gi­le­ye­rek 1-0 ka­zan­mış­tı. Ta­ri­hi kar­şı­laş­ma­nın ha­kem­li­ği­ni ise, o zaman Rize'de bu­lu­nan As­ke­ri kı­ta­dan 7. Alay su­bay­la­rın­dan Yüz­ba­şı İsmet bey yap­mış­tı. Güçlü ve id­di­alı bir olu­şum ola­rak or­ta­ya çıkan Şark İdman Ocağı, spor­tif et­kin­lik­le­ri­ni iki yıl kadar devam et­tir­miş­ti. Ku­lü­bün fut­bol ta­kı­mı­nı oluş­tu­ran genç­le­rin isim­le­ri­ni te­la­füz etmek, Rize'nin derin fut­bol geç­mi­şi­ni de say­gıy­la ya­det­mek ola­cak­tır: Ali Kemal Kav­ra­koğ­lu, İbra­him Kur­tu­luş, İbra­him Arıcı, Kazım Hasan Biber, Metin Emi­noğ­lu, Rıfkı Tuz­cu­oğ­lu, Ri­ya­zi Diren, Fazıl, Ham­dul­lah Şa­doğ­lu, Adil, Kamil Ka­ra­de­niz, İshak Tur­na­oğ­lu.
RİZE FUT­BO­LU­NUN İKİ ÇI­NA­RI
Rize'de fut­bo­lun baş­lan­gı­cın­da önem­li rol­le­ri olan Şark İdma­no­ca­ğı ve Rize İdman Yurdu'nun fut­bol re­ka­be­ti­ni Rize ka­lıp­la­rı için­de, bir­bir­le­ri­ne mey­dan okuma şek­lin­de bı­rak­ma­dık­la­rı da tak­di­re şa­yan­dır. Rize spo­ru­nun iki çı­na­rı­nın, Trab­zon ve Sam­sun'a se­ya­hat­ler ter­tip et­tik­le­ri de ta­ri­hi bir vakıa'dır. Üs­te­lik, fut­bol­dan başka jim­nas­tik ça­lış­ma­la­rı­na da önem ve­ril­di­ği, bu yö­ne­li­me reh­ber­lik eden Suphi Bey'in büyük bir emek har­ca­dı­ğı da ha­yır­la yad edil­mek­te­dir. Şark İdma­no­ca­ğı, her ne­den­se he­ves­kar­la­rı­nın il­gi­si aza­lın­ca iki yıl gibi kısa bir süre için­de et­kin­lik­le­ri­ne son ve­re­cek­ti. İdman­yur­du ise, çok çe­şit­li aşa­ma­lar­dan ge­çe­rek, Rize Fener Genç­lik Ku­lü­bü­ne bir vadi oluş­tu­rup, kök­le­ri­ni mu­ha­fa­za ede­rek başka bir isim al­tın­da in­kı­lap ede­bil­miş­ti.
RİZE'DE SPOR HA­RA­KET­LERİ 1932'DE DEĞİL 1919'DE BAŞ­LA­DI
1973 yı­lın­da Rize Beden Ter­bi­ye­si Bölge Mü­dür­lü­ğü'nce ha­zır­la­nan "Rize Bölge Spo­run­da 50 Yıl isim­li ki­ta­bın ön­sö­zün­de yer alan bir prag­raf­ta şöyle de­ni­yor­du:"Böl­ge­de spor ha­re­ket­le­ri 1932­yı­lın­da Hal­kev­le­ri­nin açıl­ma­sı ile baş­lar.." Bu eser­den sonra ya­zı­lan ki­tap­lar­da Rize'de spor 1932 yılı ha­re­ket­le­ri­nin baş­lan­gıç ta­ri­hi­ni 1932 ola­rak gös­te­ri­yor­du.
Bu hata daha sonra Rize spor ta­ri­hi­ni ir­de­le­yen ya­zar­la­rı da ya­nıl­gı­ya iti­yor, ili­miz­de spor ha­re­ket­le­ri­nin baş­lan­gı­cı 1932 ola­rak ta­ri­he ge­çi­yor­du..Bir çok alan­da öncü olan Ri­ze­li­ler spor­da bu kadar geri ka­la­maz­dı. Araş­tır­ma­la­rım so­nu­cu bu dü­şün­ce­de haklı ol­du­ğu­mu bel­ge­le­me şansı elde ettim..
RİZE İDMAN YURDU'NUN RİZES­POR İLE HİÇ BİR BAĞI YOK­TUR
Rize İdman Yurdu 1919 yı­lın­da Tür­ki­ye'ye İdman Yurdu'nun bir şu­be­si ola­rak ku­rul­muş, 1923 yı­lın­da ka­pan­mış­tır. Ri­zes­por Ku­lü­büy­le hiç­bir bağı yok­tur. Ri­zes­por Ku­lü­bü ol­duk­ça me­şa­kat­lı bir süreç son­ra­sın­da 19 Mayıs 1919' ta­ri­hin­de Mus­ta­fa Kemal Ata­türk Ban­dır­ma Va­pu­ru ile Sam­sun'a çık­tı­ğı ve İtilaf Dev­let­le­ri'nin iş­ga­li­ne karşı Kur­tu­luş Sa­va­şı'nın baş­la­dı­ğı günün 34. Yıl­dö­nü­mün­de ku­ru­cu­su Mu­har­rem Kürk­çü'nün öne­ri­siy­le 19 Mayıs 1953 ta­ri­hin­de ku­rul­muş­tur.
O gün Rize için çifte bay­ram­dır. Bu ta­ri­hi de­ğiş­ti­ril­me­si­nin dü­şü­nül­me­si bile o an­lam­lı ta­ri­he ku­ru­cu­la­rı­mız Yakup Te­mi­zel, Atıf Ta­vi­loğ­lu, İsmet Bil­sel, Yaşar Döm­lek­çi­oğ­lu ve Mu­har­rem Kürk­çü'na say­gı­sız­lık an­la­mı taşır.
Ay­rı­ca Ri­zes­por Ku­lü­bü ta­ra­fın­dan et­kin­lik­ler Ri­zes­por Sanki Rize İdman Yurdu'nun de­va­mı­dır ima­sıy­la Rize İdman Yurdu lo­go­su­nun kul­la­nıl­ma­sı yan­lış­tır.