Çevre için Yapay Zeka: Acaba Gezegenimizi Kurtarır mıyız?

Çevre deyince içimde hep bir karışıklık: Bir yanda temiz hava, ağaçlar, bir yanda o korkutan haberler… Sonra yapay zeka giriyor devreye. “Acaba bu teknoloji gezegeni kurtarabilir mi?” diye düşünüyorum. Uzun yıllardır global fabrikalarda koşturmuş, üretimden enerjiye her şeyi yönetmiş Elektrik Elektronik Mühendisi Burak Yaka ile konuşunca, kafamda bir şeyler şekilleniyor. Adam öyle şeyler anlatıyor ki, “Hadi başlayalım!” demek geliyor içimden, ama bir yandan da “Ya beceremezsek?” diye içim içimi yiyor.

Enerji Meselesi: Verilerle Doğaya İyilik

Yaka, yapay zekanın enerji işinde nasıl devreye girdiğini anlatırken bayağı coşkulu. “Eskiden bir fabrikanın enerji analizini yapmak saatler sürerdi. Şimdi yapay zeka geliyor, hoop, saniyeler içinde her şeyi önüne koyuyor!” diyor. Teknik tarafı şu: Algoritmalar, rüzgar ve güneş gibi yenilenebilir kaynakların verimini artırıyor. “Mesela, bir projede tüketimi %20 düşürdük, karbon emisyonları da öyle,” diye ekliyor. Geçen yıl yayınlanan bir raporda, yapay zekanın enerji sektöründe karbon salımını 2030’a kadar %4 azaltabileceği yazıyordu. “Çocuklarımıza temiz bir dünya bırakmak zorundayız,” diyor Yaka. Basit gibi, ama bazen “Bu kadar veriyle sahiden baş edilir mi?” diye şüpheleniyorum. Yine de umut var, değil mi?

Atıkla Savaş: Çöpü Alt Eden Algoritmalar

Sonra atık meselesi açılıyor. “Fabrikalarda atıkları ayrıştırıp geri dönüşümü artırdık. Bunu her yerde yapamaz mıyız?” diye soruyor Yaka. İlk duyduğumda “Hadi canım, o kadar kolay mı?” dedim içimden. Ama meğer bir projede, yapay zeka çöp yığınlarını analiz edip geri kazanımı %30 artırmış. Güncel bir buluşa bakarsak, 2024’te MIT’de geliştirilen bir sistem, atık sınıflandırmasını %95 doğrulukla yapıyor! “Düşünsene, daha az çöp, daha çok umut,” diyor Yaka. Süper fikir, ama aklıma takılıyor: Her şehirde bu tutar mı? Yaka’ya sorasım geldi, ama o kadar kendinden emin ki, vazgeçtim.

“Az Kalsın Her Şeyi Berbat Ediyorduk!

Her şey tozpembe değil tabii. Yaka gülerek bir anısını paylaşıyor: “Bir keresinde algoritma yanlış veri almış, emisyon raporları uçmuş gitmiş! Az kalsın her şeyi mahvediyorduk, son anda kurtardık.” O gün anlamış: “Yapay zeka bizim elimizde. Yanlış veri girersen, çevreyi kurtarayım derken daha beter olur.” Mesela, geçen ay bir haberde, kötü eğitilmiş bir yapay zekanın enerji tahminlerini %15 şaşırdığı yazıyordu. “Dikkat lazım,” diyor Yaka. Haklı, teknoloji harika ama biz insanız ya, hata da yaparız işte.

Güncel Buluşlar ve Ne Olacak?

Yaka’nın lafı aklımda: “Yapay zeka bir alet, ne verirsen onu alırsın.” Doğru, ama bazen şüpheye düşüyorum. Gerçekten çevre için bir şey yapabilir miyiz? Mesela, Google’ın DeepMind’i, 2023’te veri merkezlerinin enerji kullanımını %40 azalttı. Yaka bunu duyunca, “Bak, işte bu bir başlangıç!” diyor. Ama sonra ekliyor: “Biz bir şey yapmazsak, kendi kendine çalışmaz ki.” “İleride çocuklar ‘Niye kirlettiniz?’ derse, ‘E ama temizlemeye çalıştık!’ deriz herhalde,” diye gülüyor. Bence mesele şu: Veriler, algoritmalar, yeni sistemler… Hepsi hazır. Ama ya biz? Acaba hepimize iş düşmüyor mu?

Haber-Foto: Era Media