Engelli ailelerinin desteğe ihtiyacı var

 Aile Da­nış­ma­nı, Sos­yal Hiz­met Uz­ma­nı ve Sos­yo­log Ümmü Çelik, De­niz­li’de; işit­me en­gel­li, otis­tik en­gel­li ve ağır en­gel­li bi­rey­le­rin aile­le­ri­ne yö­ne­lik da­nış­man­lık hiz­me­ti ve­ri­yor. Çelik işit­me en­gel­li bi­rey­le­re öğ­ren­ci koç­lu­ğu da ya­pa­rak; on­la­rı işa­ret dili ile üni­ver­si­te sı­na­vı­na ha­zır­lı­yor, sos­yal be­ce­ri­le­ri­ni ge­liş­ti­ri­yor.
Üni­ver­si­te­de Sos­yal Hiz­met Uz­man­lı­ğı okur­ken ge­rek­li ola­bi­lir diye işa­ret dili öğ­re­nen Ümmü Çelik, De­niz­li’de 10 yıl­dır işit­me en­gel­li­le­re yö­ne­lik eği­tim; işit­me en­gel­li, otis­tik en­gel­li ve ağır en­gel­li bi­rey­le­rin aile­le­ri­ne yö­ne­lik de aile da­nış­man­lı­ğı hiz­me­ti ve­ri­yor.
Sos­yal hiz­met uz­man­lı­ğı­nın yanı sıra Pa­muk­ka­le Üni­ver­si­te­si Sos­yo­lo­ji bö­lü­mü­nü de bi­ti­ren Ümmü Çelik, Di­ya­net İşleri Baş­kan­lı­ğı ça­tı­sın­da De­niz­li’de işit­me en­gel­li­le­re 9 yıl Kur’an kursu ve din bil­gi­si eği­ti­mi ver­dik­ten sonra bu alan­da önem­li bir de­ne­yim ka­zan­dı­ğı­nı, bu dö­nem­de işit­me en­gel­li­ler ve aile­le­ri­nin duygu dün­ya­sı­na girip on­la­rı ya­kın­dan ta­nı­dı­ğı­nı ve ih­ti­yaç­la­rı­nı çok iyi gör­dü­ğü­nü ifade etti.
Daha sonra Polis Amca Özel Eği­tim Mer­ke­zi’nde otis­tik en­gel­li ve ağır en­gel­li aile­le­ri­ne aile da­nış­man­lı­ğı yap­tı­ğı­nı kay­de­den Ümmü Çelik, bu grup­ta ba­kı­cı ko­nu­mun­da­ki aile bi­rey­le­ri­nin ciddi des­te­ğe ih­ti­ya­cı ol­du­ğu­nu ifade etti.
Ümmü Çelik işit­me en­gel­li bi­re­yin ol­du­ğu aile­ler­de ya­şa­nan ile­ti­şim prob­lem­le­ri ile il­gi­li şun­la­rı söy­le­di:
İşitme en­gel­li aile­ler­de ya­şa­nan so­run­lar
“İşitme en­gel­li­de mağ­du­run, des­te­ğe ih­ti­ya­cı olan ki­şi­nin en­gel­li­nin ken­di­si ol­du­ğu­nu gö­rü­yo­ruz. Fakat aile­nin ta­ma­mı işit­me en­gel­li ise başka bir bo­yut­ta ih­ti­yaç do­ğu­yor. Çocuk işit­me en­gel­li, anne baba sağ­lık­lı ise bu­ra­da da işit­me en­gel­li ile aile­de­ki diğer ki­şi­ler ara­sın­da ay­rış­ma olu­yor, en­gel­li birey mağ­dur olu­yor. Anne baba işit­me en­gel­li, çocuk sağ­lık­lı ise yine orada bir kopuş olu­yor. Bu kez an­ne-ba­ba ço­cuk­la ir­ti­bat ku­ra­mı­yor­lar. Be­bek­ken ço­cu­ğun ağ­la­ma­sı­nı du­ya­mı­yor­lar, uyan­dı­ğı­nı fark ede­mi­yor­lar. Bu ne­den­le okul ça­ğı­na ge­le­ne kadar ço­cuk­la ba­ba­an­ne, an­ne­an­ne, teyze, hala, dede gibi bir başka aile bi­re­yi il­gi­le­ni­yor. Evde bakma im­ka­nı yoksa, çocuk ba­kı­cı du­ru­mun­da­ki ak­ra­ba­sı­nın evine git­ti­ğin­den anne ba­ba­nın sev­gi­sin­den mah­rum ka­lı­yor. Bu en son is­te­ye­ce­ği­miz şey­ler­den bi­ri­si. Çocuk duy­gu­sal yok­sun­luk ya­şı­yor. Anne tabii ki ya­nı­na gidip ge­li­yor, se­vi­yor ama ya­nın­da ol­ma­sı ile aynı şey değil. Ço­cu­ğu kont­rol ede­bi­lecek sağ­lık­lı bir bi­re­ye ih­ti­yaç var. Her şe­kil­de bir mağ­du­ri­yet ya­şa­nı­yor.
Ağır en­gel­li­le­rin ve Otis­tik en­gel­li aile­le­rin prob­lem­le­ri
Zi­hin­sel en­gel­li ya da ağır en­gel­li ço­cu­ğa sahip olan aile­de de mağ­dur ma­ale­sef ba­kı­cı ko­nu­mun­da­ki aile bi­re­yi olu­yor. Bu da anne, baba veya anne baba yoksa diğer aile bü­yük­le­ri dede, nine olu­yor. On­la­ra aile da­nış­man­lı­ğı hiz­me­ti ve­ri­yo­rum. Ço­cuk­la nasıl ir­ti­bat­ta ka­la­bi­le­ce­ği, nasıl sağ­lık­lı ile­ti­şim ku­ra­ca­ğı, bakım ya­par­ken ken­di­ni nasıl diri tu­ta­ca­ğı ko­nu­sun­da yar­dım­cı olu­yo­rum. Ken­di­le­ri­ni güç­len­dir­me­le­ri ve bu du­rum­dan müm­kün ol­du­ğun­ca az olum­suz et­ki­len­me­le­ri adına ça­lış­ma­lar ya­pı­yo­rum.
En çok üzül­dük­le­ri yal­nız bı­ra­kıl­mak
En çok üzül­dük­le­ri nokta yal­nız olmak. Diğer aile fert­le­riy­le ye­ter­li et­ki­le­şim­de bu­lu­na­mı­yor­lar. Ak­ra­ba­lar­dan so­yut­la­na­bil­me du­rum­la­rı var. Aile­nin diğer bi­rey­le­riy­le kı­sıt­lı zaman ge­çi­ri­yor. Ay­rı­ca ba­kı­cı ken­di­si­ne özel zaman ayı­ra­mı­yor. La­va­bo, banyo gibi ih­ti­yaç­la­rı­nı bile apar topar ya­pı­yor­lar. Yü­kü­nü ha­fif­let­mek adına diğer aile bi­rey­le­ri­nin; haf­ta­da 2 gün, birer saat en­gel­li bi­re­yin ba­kı­mı­nı üst­len­me­si, ih­ti­ya­cı­nı kar­şı­la­ma­sı ge­re­ki­yor. Bi­rin­ci de­re­ce ak­ra­ba diğer aile fert­le­ri­nin var­lı­ğı­na ih­ti­yaç var. Sa­de­ce tek ba­şı­na yü­rü­mek bile ona iyi ge­li­yor. Bakan ki­şi­nin din­len­me­ye, il­gi­le­nil­me­ye ih­ti­ya­cı var. Ör­ne­ğin fa­tu­ra­sı öde­ne­bi­lir, alış­ve­ri­şi ya­pı­la­bi­lir. Ya onun ye­ri­ne bun­la­rı yap­mak ya da kendi işini görüp gel­me­si için ona zaman temin etmek yani en­gel­li­nin ba­kı­mı­nı bir sü­re­li­ği­ne üst­len­mek ge­re­ki­yor. An­la­şıl­ma­dı­ğı­nı dü­şün­me­si içten içe kı­rıl­ma­la­rı­na sebep olu­yor. Küsüp iç­le­ri­ne ka­pa­nı­yor­lar. En­gel­li aile­nin ev­de­ki sağ­lık­lı bi­rey­le­ri ile il­gi­li far­kın­da­lı­ğı­nın oluş­ma­sı ge­re­ki­yor.
En­gel­li aile­de sağ­lık­lı ço­cu­ğun du­ru­mu
En­gel­li birey olan ev­ler­de sağ­lık­lı çocuk erken bü­yü­mek zo­run­da ka­lı­yor. Kendi ba­şı­na ol­gun­la­şı­yor zo­run­da. Ma­ale­sef o da mağ­dur olu­yor. Ağa­bey en­gel­liy­se küçük kar­deş kendi ba­şı­na bü­yü­me­ye ça­lı­şır­mış gibi olu­yor. Onun da en­gel­li çocuk kadar ih­ti­ya­cı var. Duy­gu­sal ge­li­şi­mi­nin aşa­ma­la­rı­nı sağ­lık­lı bir şe­kil­de ta­mam­la­ma­sı ge­re­ki­yor. İhti­yaç­la­rı­nı tam ala­ma­dan 1-2-3-4 ya­şın­da­ki aşa­ma­la­rı tek ba­şı­na aşmak zo­run­da ka­lı­yor. Bu ne­den­le ya hır­çın ve ag­re­sif bir ki­şi­lik ola­rak kar­şı­mı­za çı­kı­yor, ya da ses­siz fe­da­kar bir birey olu­yor. Ken­di­ne fe­da­kar bir kim­lik oluş­tu­ru­yor.
Öğ­ren­ci koç­lu­ğu, duy­gu­sal yok­sun­lu­ğu ya­şa­yan ço­cuk­la­rın ag­re­sif­li­ği­ni dü­zelt­mek. Aile ile de ço­cuk­la ayrı ça­lı­şı­yo­ruz. An­ne-ba­ba ve çocuk ara­sın­da den­ge­yi sağ­la­ma­ya ça­lı­şı­yo­ruz.
İşitme en­gel­li­ler için işa­ret dili ile üni­ver­si­te­ye ha­zır­lık
Daha önce Di­ya­net ça­tı­sı al­tın­da işit­me en­gel­li­le­re Kuran kursu ve dini bil­gi­ler veren, on­la­rın sos­yal be­ce­ri­le­ri­ni ge­liş­ti­ren Ümmü Çelik, şimdi kendi ofi­sin­de işit­me en­gel­li öğ­ren­ci­le­re yaşam koç­lu­ğu ve öğ­ren­ci koç­lu­ğu ya­pı­yor. On­la­rı işa­ret dili ile üni­ver­si­te sı­na­vı­na ha­zır­lı­yor.
Ümmü Çelik, işit­me en­gel­li ço­cuk­lar ara­sın­da önü açık ve aka­de­mik ka­ri­yer ya­pa­bi­lecek ye­te­nek­te ço­cuk­lar ol­du­ğu­nu ifade ede­rek, fır­sat ve­ril­di­ğin­de ba­şa­rı­lı ol­duk­la­rı­nı söy­le­di.
İşitme en­gel­li eğer do­ğuş­tan işit­me en­gel­li ise ses bil­gi­si ol­ma­dı­ğı ve oku­du­ğu­nu an­lam­lan­dı­ra­ma­dı­ğı için tek ba­şı­na ders ça­lış­ma­sı­nın veya üni­ver­si­te­ye ha­zır­lan­ma­sı­nın müm­kün ol­ma­dı­ğı­nı kay­de­den Çelik, “İşitme en­gel­li­le­rin kav­ram kar­şı­lı­ğı şe­ma­sı oluş­mu­yor. Oku­ya­mı­yor, oku­du­ğu­nu an­lam­lan­dı­ra­mı­yor. Bu ne­den­le ancak işa­ret dili ile öğ­re­ne­bi­lir­ler. Bu ne­den­le işit­me en­gel­li öğ­ren­ci­le­re ders­le­ri­ni işa­ret dili ile ak­ta­rı­yo­rum. Ay­rı­ca sınav kay­gı­la­rı­nı aşağı çek­me­ye yö­ne­lik ça­lış­ma­lar ya­pı­yo­rum. Hem aka­de­mik des­tek olu­yo­rum hem de gün­lük yaşam be­ce­ri­le­ri­ni ge­liş­tir­me­ye ça­lı­şı­yo­rum. An­ne-ba­ba­la­rıy­la olan sevgi ba­ğı­nı güç­len­dir­me­le­ri­ni ve sağ­lık­lı ile­ti­şi­mi­ni kur­ma­la­rı­nı sağ­lı­yo­rum. Ay­rı­ca is­te­yen işit­me en­gel­li bi­rey­le­re dini bilgi ak­ta­rı­mı ya­pı­yo­rum. Temel dini bil­gi­le­rin yanı sıra; iyi insan nasıl olu­nur? İyi Müs­lü­man nasıl olu­nur? İyi ar­ka­daş, iyi evlat nasıl olu­nur? Bu bil­gi­le­ri ve­ri­yo­rum.”
Onlar da beyaz ya­ka­lı olmak is­ti­yor
İşitme en­gel­li­le­rin “Siz­den bir şey olmaz” yak­la­şı­mı­nı hak et­me­di­ği­ni vur­gu­la­yan Ümmü Çelik, işit­me en­gel­li çocuk ve genç­le­rin sa­de­ce spor­tif yön­le­ri ve ye­te­nek­le­ri­nin ön plana çı­ka­rıl­ma­ya ça­lı­şıl­dı­ğı­nı dile ge­tir­di. Çelik, “Tabii ki onlar da önem­li ama aka­de­mik ola­rak iler­le­mek is­te­yen­ler de var. Onlar da beyaz ya­ka­lı olmak is­ti­yor­lar. Ço­cuk­lar ya­pa­bi­lir­li­ği­ne göre yön­len­di­ri­le­bi­lir. Es­ki­şe­hir’de işit­me en­gel­li­ler için bir mes­lek yük­se­ko­ku­lu var. Daha başka üni­ver­si­te bö­lüm­le­ri de açı­la­bi­lir. Hayat yol­cu­luk­la­rın­da, yol ha­ri­ta­la­rın­da; yö­ne­lim­le­ri­ne, be­ce­ri­le­ri­ne göre yön­len­di­ri­le­bi­lir­ler.”
Aile ve çift­le­re da­nış­man­lık
Aile Da­nış­ma­nı, Sos­yal Hiz­met Uz­ma­nı ve Sos­yo­log Ümmü Çelik, en­gel­li ve aile­le­ri­nin dün­ya­sı­nı ya­kın­dan bil­me­si­ne kar­şın sa­de­ce on­lar­la ça­lış­mı­yor. Bi­rey­le­re ve çift­le­re ofi­sin­de aile da­nış­man­lı­ğı hiz­me­ti ve­ri­yor.
Ümmü Çelik özel­lik­le ile­ti­şim prob­le­mi ya­şa­yan çift­ler­le, duy­gu­sal yok­sun­luk ya­şa­yan ve ha­yat­ta bir şey­le­rin yo­lun­da git­me­di­ği­ni dü­şü­nen bi­rey­ler­le ça­lış­ma­lar ya­pı­yor.
Ha­ber-Fo­to: Mar­ma­ra Sağ­lık Ajan­sı